زندگینامـه و عهای قدیمـی “شـهرام ناظری”

حافظ ناظری متولد 8 مرداد 1358، فرزند شـهرام ناظری آهنگساز و خواننده ایرانی است. شاهنامه خوانی بی نظیر همایون شجریان یـادگیری موسیقی را از نـه سالگی درون نزد پدرش آغاز کرد. او نوازنده حافظ (ساز) و دف مـی باشد. وی ساز حافظ را بر اساس ساز سه تار و الهام از نام حافظ شیرازی ابداع کرده است.

 کودکی حافظ ناظری درون کنار پدرش

وی درون سال 1345 به منظور بهره گیری از محضر استادانی چون عبدالله دوامـی، نورعلی خان برومند، عبدالعلی وزیری، محمود کریمـی و محمدرضا شجریـان عازم تهران شد و ضمن بهره گیری از محضر این اساتید، سه تار را نیز نزد استادان احمد عبادی، جلال ذوالفنون و محمود هاشمـی فرا گرفت.

درسال 1354 بنا بـه پیشنـهاد نورعلی خان برومند بـه استخدام رادیو تلویزیون ایران درآمد و اولین برنامـهٔ خود را با گروه شیدا بـه سرپرستی محمدرضا لطفی با مثنوی مولوی و ترانـه ای از شیخ بهایی اجرا کرد، بعد از آن با گروه عارف بـه سرپرستی حسین علیزاده و پرویز مشکاتیـان کار خود را ادامـه داد.

تصنیف ای پدر درون سال 1358 توسط محمدرضا لطفی و به یـاد آیت الله طالقانی ساخته شد، اما برخی بـه اشتباه این تصنیف را درون سوگ آیت الله منتظری مـی نامند؛ درحالی کـه او درون سال 1388 از دنیـا رفت.

تا کمتر از یک ماه دیگر تور کنسرت های شما درون اروپا شروع مـی شود. بـه نظر شما، موسیقی ایرانی با زبان فارسی، چه جذابیتی دارد کـه تا این حد درون مغرب زمـین از آن استقبال مـی شود؟

آنجا برنامـه ریزی حرف اول را مـی زند، بر عاینجا کـه متاسفانـه طوری عمل مـی شود کـه هنر واقعی زیرغبار قرار مـی گیرد. درون غرب ضمن این کـه هنر خودشان را نشان مـی دهند، هنرهای دیگر قومـیت ها و کشورها بخصوص شرقی را هم ارائه مـی دهند. بودجه مـی دهند، برنامـه ریزی مـی کنند و ساعاتی را بـه آشنایی با فرهنگ ملل دیگر اختصاص مـی دهند. همـه اینـها باعث شده عده ای از مردم اروپا بـه فرهنگ شرق علاقه مند شوند. اول بار از هند شروع شد. درون زمان بیتل ها مردم اروپا و غرب بـه موسیقی هند علاقه مند شدند. آنـها از موسیقی شرق خیلی استقبال مـی کنند. تازه از موسیقی ایرانی خیلی کمتر استقبال مـی کنند کـه باز هم چنین استقبالی را از آنـها مـی بینیم. خود من حدود 20 سال هر سال درون تئاتر شـهر پاریس و جشنواره های فرانسه مثل جشنواره اوینیون و سن فلورانس اجرا داشته ام و در این سال ها کم کم احساس کردم شنوندگان فرانسوی هر بار زیـادتر مـی شوند و به موسیقی ایرانی و کار اینجانب علاقه بیشتری پیدا مـی کنند. آنـها علاوه بر این کـه دوست دارند فرهنگ خودشان را بشناسند، تمایل دارند فرهنگ های دیگر را هم بشناسند. این چیزی هست که جامعه ما از آن غافل شده است. نـه تنـها فرهنگ های دیگر را نمـی شناسیم، بلکه فرهنگ خودمان را هم نمـی شناسیم.

برنامـه تان به منظور این تور کنسرت درون شـهرهای مختلف اروپا چیست؟

چند که تا کنسرت هست که شامل همکاری با فیلارمونی کلن، برلین، بروکسل، استکهلم و گوتنبرگ مـی شود. من سال هاست درون فیلارمونی ها برنامـه اجرا نکرده ام. تصمـیم گرفتم با گروه دستان برنامـه هایی را همراه فیلارمونی ها اجرا کنم.

برنامـه اجرا درون ایران بیشتر به منظور شما لذتبخش هست یـا خارج از کشور؟

طبعا آرامش و کار درون محیط هنری آنجا راحت تر است. درون محیط فرهنگی و هنری آنجا همـه چیز منظم و با برنامـه هست و هیچ چیزی از معیـار هنری خارج نیست. همـه چیز متناسب با اه فرهنگی است. اما درون فضای فرهنگی ما انگار همـه چیز پول و تجارت شده است.

گویـا هنوز بابت کنسرت قوچان ناراحتید؟

بله. خاطره تلخی بود. البته نظیر این درون این سال ها همـیشـه بوده است، اما درباره این کنسرت، فضای بسیـاری نامناسبی بود و این به منظور من سنگین تمام شد. درون آن کنسرت چون مردم از شـهرهای دور آمده و ساعت ها منتظر بودند درها باز شود و بالاخره نشد، اذیت شدند. این موضوع، هم روی مردم و هم روی من تاثیر منفی گذاشت.

عکسی از شـهرام ناظری و محمدرضا شجریـان اسطوره های موسیقی اصیل ایرانی 

آلبوم «عاشق کیست» قرار بود قبل از محرم منتشر شود. درباره حال و هوای این آلبوم کـه بزودی روانـه بازار مـی شود، صحبت کنید.

آلبوم «عاشق کیست» بـه مناسبت هزاره ابوسعید یکی از بزرگان فرهنگ و حماسه عرفانی ایران زمـین انجام شده است. موسیقی آن درون پراگ ضبط شده و اثری هست که خود من با یک علاقه خاص و به توصیـه دکتر شفیعی کدکنی انجام داده ام. من حدود 50 سال هست با ایشان ارتباط خاصی دارم. با همکاری یکی از آهنگسازان جوان بـه اسم آقای پورخلجی و با ارکستر سمفونیک پراگ به منظور این آلبوم زحمت زیـادی کشیدیم. امـیدوارم درون شناخت هرچه بیشتر مشاهیر و تاریخ ایران موثر باشد.

چرا با ارکسترهای ایرانی کار نکردید؟

طبعا خیلی فرق مـی کند. اینجا بـه ارکسترها رسیدگی نمـی شود. ما هنرمندان بسیـار شایسته ای داریم، اما چون درون ارکسترها و گروه های موسیقی شاهد رسیدگی نیستیم، نتایج مثبتی نمـی بینیم.

شما درون آثارتان بارها بـه بزرگان ایران زمـین مانند مولانا و فردوسی و حالا ابوسعید ابوالخیر پرداخته اید، این علاقه شما بـه مشاهیر عرفان و ادب از کجا سرچشمـه مـی گیرد؟

من خودم اهل ادب و ادبیـات هستم. همپای موسیقی با ادبیـات و قلم و شعر حرکت کردم. خودم هم دستی درون شعر دارم. اگر آهنگسازی خیلی درون کار موسیقی قوی باشد اما درون ادبیـات ضعیف باشد، با دلسردی با او کار مـی کنم. این هست که ادبیـات برایم خیلی مـهم است. ادبیـات درون همـه هنرها نقش مادر را دارد. ادبیـات مـی تواند فرهنگساز باشد. این کـه به فردوسی و مولانا و ابوسعید و امـیرکبیر یـا دیگر مشاهیر مـی پردازم، اولا براساس علاقه شخصی هست که این کار را مـی کنم. دیگر این کـه فکر مـی کنم معرفی این مفاخر بـه جامعه درون فرهنگ و فرهنگسازی نقش دارد. اما یک دست صدا ندارد و نمـی توانم بـه تنـهایی راه بـه جایی ببرم. بطور کلی فکر مـی کنم هر هنرمندی درون رشته خود اگر واقعا نسبت بـه ادبیـات و تاریخ بیگانـه باشد، بسیـار دشوار هست که بتواند کار ماندگاری پدید بیـاورد. یعنی شناخت ادبیـات و تاریخ به منظور هر هنرمندی نقشی خاص درون حد رشته تخصصی او دارد.

فرمودید دستی درون شعر دارید. نمـی خواهید اشعارتان را درون قالب یک مجموعه منتشر کنید؟

منظورم این بود کـه برخی از آثار اجرا شده درون این سال هایی کـه گذشت اثر خودم بوده است. اما خیلی اصرار نداشتم کـه اسمـی از خودم مطرح باشد.

چرا دوست نداشتید اسم شما بـه عنوان شاعر هم مطرح باشد؟

چون همـین شـهرام ناظری بودن به منظور من کافی بود.

تارنوازی حسین علیزاده درون کنار شـهرام ناظری  

یکی از آثاری کـه خودتان شعر و آهنگش را تهیـه کردید، معرفی کنید.

به مناسبت هشتصدمـین سالگرد مولانا درون سال 2007 شعر و آهنگ «شیدا شدم» اثر من بود کـه به یـاد مولانا این کار را انجام دادم.

در ادبیـات کـه این همـه بـه آن علاقه مندید، آیـا فقط شعر مـی خوانید یـا بـه رمان هم علاقه دارید؟

من مربوط بـه یک نسل آرمانخواه هستم کـه همگی اهل مطالعه و کتاب خواندن بودیم. طبیعی استی کـه اهل هنر باشد و آثار ارزشمندی را از رومن رولان و نیچه و شکسپیر و خیلی های دیگر نخوانده باشد، عجیب است. اما نسل جدید با کتاب بیگانـه هست و همـین باعث مـی شود آثار ماندگاری پدید نمـی آید. چون تنـها به منظور خواندن صدای خوب کافی نیست، حتما دانشی پشت آن باشد. موسیقی های جدید درون حافظهی نمـی ماند و ماندگار نمـی شود. اگر هم ماندگار باشد نـهایتا سه که تا شش ماه درون حافظه ها مـی ماند. امروزه کتابخوانی درون ایران رو بـه زوال است، اما کتاب و کتاب خواندن مـی تواند تاثیر مثبتی بر جامعه، بخصوص جوانان بگذارد. درون آرامش و نوع تفکرشان نقش دارد. اما جوانان نسل جدید عادت د با یک دکمـه بـه همـه چیز برسند. این مطلوب نیست. آن حس آرامشی کـه با کتاب بـه دست مـی آید، آن رابطه ای کـه از نظر درونی با کتاب برقرار مـی شود، تاثیرش را مـی توان درون آرامش و فرهنگ جامعه دید. من یک زمانی خیلی رمان مـی خواندم چون با بسیـاری از اهل ادب و هنر هن بودم.

آلبوم دیگری هم درون دست تولید دارید با عنوان «خنیـاگر». از آن کار هم به منظور ما بگویید.

اثر «خنیـاگر» موسیقی شمال خراسان است. چون خراسان از نظر فرهنگ موسیقایی بخصوص دوتار وضعیتی دارد کـه در جهان کم نظیر است. شاید اگر روزی موسیقی ها را بررسی کنند یکی از مـهم ترین بخش های موسیقی، دوتار خراسان باشد. همـین طور موسیقی اقوام ایرانی کـه موسیقی هر قوم به منظور خودش دریـایی است. موسیقی خراسان استخوان دار است. من درون این زمـینـه با یکی از استادان دوتار نواز آن خطه بـه اسم مسعود خضری کار کردم. «خنیـاگر» اثری هست که بر مبنای موسیقی شمال خراسان نوشته شده. سعی کردیم شعرها بـه فارسی باشد که تا مردم آشنا شوند. چون همان طور کـه مـی دانید موسیقی شمال خراسان کردی یـا ترکی است. ما از اشعار شعرای کلاسیک قرون سوم و چهارم درون این آلبوم استفاده کردیم. بخشی از شعرها هم متعلق بـه ملک الشعرای بهار هست که خودش خراسانی بوده.

با پسرتان حافظ ناظری همچنان همکاری مـی کنید؟

او جوان است، حتما تجربه های زیـادی را پشت سر بگذارد که تا در این کار بـه پختگی لازم برسد. هر زمان لازم باشد کارهای مشترکی انجام مـی دهیم، اما فعلا بهتر هست که او یک تنـه این راه پرنشیب و فراز را تجربه کند.

عکسی زیبا از کودکی حافظ ناظری درون کنار پدرش 

در شرایطی کـه فرهنگ غالب جهانی مـی خواهد خرده فرهنگ ها را نابود کند چطور مـی توان موسیقی ایرانی را حفظ کرد؟

امروز درون ایران فرهنگ و موسیقی مثل خیلی چیزهای دیگر سر جای خودش نیست و دچار بیماری شده است. من بـه حوزه های دیگر کاری ندارم، اما بـه فرهنگ و هنر کـه مـی توانم کار داشته باشم. برخی تصمـیم گیرندگان حتی نمـی دانند فرهنگ یـا موسیقی بـه چه دردی مـی خورد. حتما به این باور برسیم کـه فرهنگ و هنر بـه جامعه آرامش مـی دهد و در ارتقای آن نقش اصلی را دارد. طبعا یک مشی درستی تبیین نشد و جوان ها خوب هدایت نشدند، برنامـه ریزی نشد، و رسانـه ها خوب عمل ند که تا جامعه رشد فرهنگی داشته باشد. وقتی یک جامعه هنر را مـی شناسد یعنی فرهنگش بالا رفته است. هنر مستقیما روی فرهنگ تاثیر دارد. چون این اتفاق ها نیفتاده نمـی توان انتظار داشت کـه یک شبه همـه چیز درست شود. اگر بخواهیم درست شود حتما با یک برنامـه ریزی دراز مدت عمل کرد. حتما سراغ صاحبنظران رفت. حتما کار را بـه کاردان سپرد. پارتی بازی آفت فرهنگ است. حتما صاحبنظران را ساماندهی کرد که تا این اوضاع بلبشوی فرهنگی شاید با برنامـه ریزی ریشـه ای بعد از یک دهه حداقل بـه یک نقطه قابل قبول برسد. البته نباید توقع داشت بـه این زودی آسیب ها درمان شود. امـیدواریم درون آینده ای نزدیک فرجی شود.